Gegë Marubi, i mbrami i dinastisë shkodrane të fotografisë

December 17, 2019 admin Aktualitet 420

Lidhja e Gegës me fotografinë është e hershme, ajo filloi kur Rok Kodheli, i zbritur nga fshati Kodhel dhe, i vendosur në Shkodër, aty nga fund të shekullit XIX, çoi djalin e tij Mati, si çirak tek italiani Pjetër Marubi. Ky kishte hapur në qytet të parën studio fotografie në vend. Mati-a ndodhi i pafatë, sepse vdiq mjaft i ri, në moshën 19-vjeçare, nga një sëmundje e pashërueshme. Atëherë plaku nga Kodheli e zëvendësoi birin fatkeq me djalin tjetër të tij, Mikelin, atë kohë vetëm 15 vjeç.

Këtë e përthithi shpejt magjija e fotografisë, por edhe mjeshtër Pjetri, i cili tanimë ishte shqiptarizuar mirë, e ndihmoi pa u kursyer që Kodheli i ri të zbulonte të fshehtat e profesionit. Kur vdiq mjeshtri, më 1903, Mikelit (Kelit), tashmë fotograf i përgatitur, i mbeti studjoja me emrin e njohur “Fotostudio Marubbi”, por edhe mbiemri Marubi, të cilin e trashëguan më vonë të gjithë pasardhësit e tij.

Gegë Marubi u lind në Shkodër në vitin 1907 në familjen Kodheli si njeri nga dy djemtë dhe tri vajzat e fotografit Kel, tre vjet pasi ishte shuar pioneri i fotografisë shqiptare, gjyshi Pjetër.

Ky i fundit, kish ardhur nga Italia më 1856 dhe, dy vjet më vonë kishte realizuar fotografinë e parë shqiptare. Gega, me emrin e lindjes Gregor, bashkë me të vëllan dhe motrat kryenin punë të rëndomta në atelje, por dukej se mjeshtri këtij i kishte vënë syrin për t’a pasur krah në fotografi. Ndoshta zgjedhja nuk ka qënë rastësi, diçka të veçantë mund të ketë dalluar i ati tek i biri. Kështu, në moshën 17 vjeçare, Keli edhe me ndërhyrjen e vëllezërve të njohur francezë, Lymjerë, me të cilët kishte letërkëmbim, e dërgon Gegën për studime në Francë. Aty, ai regjistrohet në shkollën e parë të kinematografisë dhe fotografisë në botë,

“Lumiere & Joungla” të Parisit, të hapur nga Vëllezërit Lumjere. Gega ishte studenti i parë i huaj i që kryente studimet në të. Sipas stdiuesit Pirro Naçe, aty ai u njoh edhe me fotografët e shquar parizian të kohës, Atget (1857-1927) dhe Lartigue (1894-1986). Mjeshtër Keli, me dërgimin e Gegës për shkollim professional, tregon se kuptoi shumë mirë se për të vazhdur rritjen e nivelit të punës në “Studio Marubi” lipseshin njohuri teorike dhe praktike bashkëkohore.

Pasi studioi për dy vjet në Francë, më 1927, Gega kthehet në Shkodër me njohuri të plota teorike dhe praktike për fotografinë, por edhe me ëndra e projekte mbi të ardhmen e “Foto Studio Marubi”. Fillon të bëj ndryshime në ndriçimin e ateliesë dhe i përkushtohet sidomos fotoportreteve brenda saj, por edhe të dali në natyrë e të fotografoj për qejf të vet. Puna në dyqan po ecte mirë, prej disa vitesh (1919) po mbahej edhe regjistri i fotove, një nga gjerat më të mençura dhe me vlera të paçmushme për fondin Marubi. Ndërkohë, materialet fotografike porositeshin tek firma e Lymjerëve, pra të cilësisë më të lartë, çka bënte që edhe fotografitë të dilinin teknikisht mjaft të pastra.

Gega fillon të eksperimentojë për gjithçka kishte mësuar në shkollë. E nis me solarizimin që edhe në Francë ishte gjë e re, më pas vazhdon me fotografimet e peizazheve me filtra, ku tregohet mjeshtër i vërtetë dhe pioner në këtë lëm për fotografinë shqiptare. Natyrisht, mund të këtë pasur edhe përplasje ndërmjet të atit dhe të birit, secili me nga një armë të fortë, por të ndryshme nga e tjetrit. Plaku kishte përvojën e tij të pasur, por edhe të mjeshtër Pjetrit, ndërsa rioshi kishte shkollën e francezëve të njohur të kinematografisë. Nga këto ndeshje, më e fituar dilte “Studio Marubi”, e cila përherë e më shumë po ngrinte nivelin e punimeve fotografike.

Rreth vitit 1930, ai realizon për herë të parë foto me reliev dhe me rreze infra të kuqe në Tiranë e gjetiu. Ishte një sprovë e sikletëshme, por e kaluar me sukses nga Gega. Janë fotografi që kur shihen sot, të mbajnë gjatë para tyre duke menduar se si ka arritur fotografi të trajtojë objekte të ndryshme si të ishin të shkëputura nga e tëra, sikur gjysma e fotos të ishte pozitive dhe gjysma negative. Këto ishin lodrime të bukura artistike e plot fantazi të fotografit me gjuhën e fotografisë, përherë brenda natyrës së veçantë të këtij mediumi.

Më 1936, në Bari të Italisë, ku si për çdo vit organizohet panairi i njohur si “Fiera del Levante”, merr pjesë dhe Shqipëria me një pavion artizanati, por edhe me disa fotografi. Aty Gegë Marubi vlerësohet me “Fletë Nderi”, çka natyrshëm e ngazëlleu atë, por edhe të atin, Kelin, puna është në rrugë të mbarë. Ishte diçka që plaku nuk e kishte arritur e provuar, por s’kishte shumë rëndësi, atë po e gëzonte i biri.

Përveç punës së përditëshme në atelje, mjeshtri i ri vazhdon të fotografoj gjithmonë e më tepër jashtë studios, peizazhe natyrore dhe urbane, portrete, pa harruar se ajo që bënte sot duhet të ishte më e mirë se e djeshmja. Më 1937, Gega bashkë me fotografët më të mirë të kohës, si Ymer Bali, Mandi Koçi, Dedë Jakova, Kol Maca, Vasil Ristani, Ali Bakiu, Shan Pici etj, ftoen nga mbreti Zog për të përjetësuar në letrën fotografike kremtimet e mëdhaja të 25 vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë në Tiranë. Po atë vit, me një farë guximi prej artisti, Gega hap në Tiranë një ekspozitë vetjake me punime fotografike në shumë zhanre, duke përdorur pllakat autokrome të Lymjerëve. Historikisht, kjo është dhe ekspozita e parë fotografike në Shqipëri. Ekspozita përbënte një ngjarje në jetën e vakët kulturore të kryeqytetit shqiptar.

Në shkurt të vitit 1938 realizon foton ”Katër shkrimtarët e mëdhenj”, ku paraqiten Fishta, Asdreni, Koliqi dhe Poradeci, njerëz të shquar të letrave shqipe. Dy shkrimtarët e jugut, Asdreni dhe Poradeci, kishin shkuar në Shkodër me ftesë të Fishtës për kremtimin e 25 vjetorit të pavarësisë, por për shkaqe të ndryshme kishin mbritur atje tre muaj më vonë. Fotografia është realizuar në studio dhe është mjaft e studiuar, si nga vendosja simbolike e personave, ashtu dhe nga konturimi grafik dhe shpërndarja tonale e bardhë e zisë. Kështu, ajo mbetet një nga fotografitë më të goditura të Gegë Marubit. Po atë vit, ai merr pjesë me fotografi në Panairin e Selanikut (Greqi), ku dhe aty puna e tij çmohet, Gega nderohet me “Medalje Ari”, vlerësim nxitës i punës së tij me pasion dhe frymëzim artisti.

Ndërkohë, Gega realizon fotoportrete të figurave të njohura të jetës shpirtërore shqiptare. Veçojmë këtu portretet e Aleksandër Xhuvanit, Migjenit, Lola Aleksi, Tefta Tashko Koço, Marije Krajës, e piktorit Kol Shiroka etj. Njeri me kulturë europiane, ai, natyrisht do tërhiqej nga figura që jo vetëm e konsumonin, por edhe krijonin kulturë.

Në këtë suazë, i veçantë sidomos është portreti i piktorit Kol Shiroka, ku ndonëse ai nuk paraqitet me përparsen e punës, pra nuk është në proces pikturimi, me bardhë e zinë karakteristike, jepet mirë e bukur bota e një artisti ëndërimtar e romantik. Fotoja është mbajtur pa kontraste të forta tonale, çka i shkon mjaft mirë edhe natyrës së qetë të vet piktorit.

Vdekja e të atit Kelit, më 1940, e hidhëroi pa masë, sepse me të kishte lidhje të dyanëshme, si prind dhe si koleg. Vazhdon të fotografojë, por sidomos, të ruaj dhe mbaj me rreptësi regjistrin e fotgrafive. Pas 1944, vijon si fotograf privat, veprimtari që zgjati deri në vitin 1949, kur me vendim qeverie u shtetëzuan të gjitha studiot fotografike private.

Këtë ngjarje të dhimbshme e pasqyron edhe një fotografi e bërë nga Angjelin Nenshati, ku me një buzëqeshje të ngrirë qëndrojnë para aparatit, Gega, Shan Pici, Pjetër Rraboshta, Dedë Jakova, të cilët bashkë me fotografuesin, përbëjnë ”Pesëshen” e njohur të fotografëve shkodranë të shekullit XX. Themi të ngrirë, sepse prej atij çasti ato detyroheshin të punonin me profesione të tjera artizanale që s’kishin të bënin me artin, për më tepër nën urdhëra dhe varësi nga njerëz që s’e njihnin fare fotografinë.

Më pas Gega, thuajse nuk fotografon fare, por ruan dhe mirëmban me kujdes të veçantë fondin e madh të paraardhësve, punë e vyer që në një farë mënyre, zbuste pasojat e kolektivizimit brutal dhe i jepte atij kënaqësi krijimi. Në vitin 1970, u zhvillua farsa e faljes (dorëzimit) nga Gega organeve shtetërore të Fondit Marubi prej rreth 200.000 fotografish në letër, xhama dhe negativa (celuloid). Diçka të papëlqyeshme për diktatorin mendohej se kishte brenda tij, prandaj, ndoshta, u kërkua fondi, i cili u muarr nga përfaqësuesit e shtetit pa proces-verbal dhe pa numërim. Shpejt u inskenua edhe letërkëmbimi i shtirë, i shplarë, por i detyruar i fotografit plak me diktatorin që mbushi faqet e shtypit të vetëm shtetëror.

Nga fundi i jetës, në vitin 1984, Gegë Marubi e çliroi vehten nga një e fshehtë përvëluese 40-50 vjeçare. Ai i dorëzoi në mirëbesim, arkivistes së tij besnike të fototekës një zarf me dhjetë foto (negativa në celuloid) nudosh femërore të realizuara në qytetin e Shkodrës gjatë periudhës 1927-1940. Edhe ai, si gjithë fotografët e të gjithë kohrave ka lëvruar edhe zhanrin e ëmbël të nudos, megjithë gjendjen e ulët të emancipimit të femrës në vend.

Madje fillënisësa në këtë lëm ishin mjeshtrat Pjetër dhe Kel, që kishin realizuar të tilla, disa dhjetvjeçarë më parë. Ai nuk donte t’i merrte me vehte në atë botë nudot e tij, por edhe ndoshta të tregonte se në fotografi, shqiptarët nuk janë shumë prapa vendeve të tjera dhe kanë lëvruar çdo zhanr të saj. Si duket e kishte bluar gjatë mendimin e dorëzimit të nudove sepse ai i krijonte një si ngërç në shpirt sa herë i kujtonte dhe priti tik-taket e fundit të jetës së tij për t’a bërë këtë veprim, ishte në një farë mënyre, katarsisi i fundit i fotografit plak..

28 maji 1984, ishte dita e fundit e jetës së Gegë Marubit, ndoshta fati e donte që ai të ndahesh nga kjo botë po atë muaj kur 77 vjet e tetë ditë më parë ishte lindur. Me shuarjen e Gegë Marubit u fik edhe zjarri i fundit i yllësisë fotografike me emër e famë botërore Marubi, por nuk u mpak vlera e fondit fotografik 120 vjeçar. Ai çdo ditë e më tepër bëhet i pranishëm dhe e dobishëm për botën kulturore dhe shkencore të shqiptarëve në të gjitha trevat ku ata banojnë. E, një pjesë e madhe e këtij fondi, është fryt i mendjes dhe dorës së Gegë Marubit. /KultPlus.com

Post Views: 1,056

420 Comments

  1. Have you ever heard of second life (sl for short). It is essentially a online game where you can do anything you want. sl is literally my second life (pun intended lol). If you want to see more you can see these Second Life articles and blogs

  4. Have you ever heard of second life (sl for short). It is essentially a online game where you can do anything you want. Second life is literally my second life (pun intended lol). If you would like to see more you can see these sl websites and blogs

  7. Have you ever heard of second life (sl for short). It is essentially a game where you can do anything you want. SL is literally my second life (pun intended lol). If you would like to see more you can see these sl articles and blogs

  8. Have you ever heard of second life (sl for short). It is basically a game where you can do anything you want. SL is literally my second life (pun intended lol). If you would like to see more you can see these sl websites and blogs

  10. Have you ever heard of second life (sl for short). It is basically a online game where you can do anything you want. sl is literally my second life (pun intended lol). If you want to see more you can see these second life authors and blogs

  11. Have you ever heard of second life (sl for short). It is basically a online game where you can do anything you want. SL is literally my second life (pun intended lol). If you want to see more you can see these sl websites and blogs

  12. Have you ever heard of second life (sl for short). It is essentially a online game where you can do anything you want. SL is literally my second life (pun intended lol). If you would like to see more you can see these Second Life websites and blogs

  13. Have you ever heard of second life (sl for short). It is basically a video game where you can do anything you want. SL is literally my second life (pun intended lol). If you would like to see more you can see these Second Life websites and blogs

  14. Have you ever heard of second life (sl for short). It is basically a video game where you can do anything you want. SL is literally my second life (pun intended lol). If you would like to see more you can see these sl websites and blogs

  31. Hey there! I just wanted to ask if you ever have any trouble with hackers?
    My last blog (wordpress) was hacked and I ended up losing months of hard work due to no
    data backup. Do you have any methods to stop hackers?

  48. After looking at a few of the blog posts on your site, I truly appreciate your
    way of writing a blog. I bookmarked it to my bookmark webpage
    list and will be checking back in the near future. Take a look at my
    website too and let me know your opinion. quest bars http://bitly.com/3jZgEA2 quest bars

  51. An impressive share! I’ve just forwarded this onto a colleague who was
    doing a little research on this. And he in fact ordered me dinner
    because I found it for him… lol. So let me reword this….
    Thank YOU for the meal!! But yeah, thanks for spending the time to talk about this topic here on your web site.
    scoliosis surgery https://0401mm.tumblr.com/ scoliosis
    surgery

  90. I was wondering if you ever considered changing the page layout of your website?

    Its very well written; I love what youve got to say.
    But maybe you could a little more in the
    way of content so people could connect with it better.
    Youve got an awful lot of text for only having one or 2 images.
    Maybe you could space it out better? part time jobs hired in 30 minutes https://parttimejobshiredin30minutes.wildapricot.org/

  91. I must thank you for the efforts you have put in penning this website. I really hope to check out the same high-grade content by you later on as well. In truth, your creative writing abilities has inspired me to get my very own website now ;)|

  93. Simply desire to say your article is as astounding. The clarity to your submit is simply nice and that i could suppose you are a professional on this subject. Fine together with your permission let me to seize your RSS feed to keep updated with forthcoming post. Thanks 1,000,000 and please keep up the rewarding work.|

  96. Magnificent goods from you, man. I have understand your stuff
    previous to and you’re just too great. I really like what you
    have acquired here, certainly like what you are stating
    and the way in which you say it. You make it entertaining and
    you still care for to keep it smart. I can not wait to read much more from you.

    This is really a great site.

  97. Very nice post. I just stumbled upon your weblog and wished to say that I’ve really enjoyed browsing your blog posts. In any case I will be subscribing to your feed and I hope you write again soon!|

  100. After I initially left a comment I appear to have clicked on the -Notify me when new
    comments are added- checkbox and from now on whenever a comment is added I recieve four emails with the
    same comment. Perhaps there is a means you are able to remove me from that service?
    Appreciate it!

  104. Howdy! This is my first visit to your blog! We are a team of volunteers and starting a new project in a community in the same niche. Your blog provided us useful information to work on. You have done a wonderful job!|

  110. hello!,I love your writing so so much! proportion we communicate more about your article on AOL? I require a specialist in this area to unravel my problem. May be that is you! Taking a look forward to see you. |

  125. Great website you have here but I was wanting to know if you knew
    of any discussion boards that cover the same topics
    discussed in this article? I’d really like to be a part of community where I can get
    responses from other knowledgeable individuals that
    share the same interest. If you have any suggestions,
    please let me know. Bless you!

  131. Hey There. I found your blog using msn. This is an extremely smartly written article. I’ll make sure to bookmark it and come back to learn extra of your helpful information. Thank you for the post. I’ll certainly comeback.|

  147. Hey would you mind sharing which blog platform you’re using? I’m going to start my own blog soon but I’m having a tough time selecting between BlogEngine/Wordpress/B2evolution and Drupal. The reason I ask is because your layout seems different then most blogs and I’m looking for something unique. P.S Sorry for being off-topic but I had to ask!|

  150. We’re a group of volunteers and starting a new scheme in our community. Your web site offered us with valuable information to work on. You’ve done a formidable job and our whole community will be grateful to you.|

  152. We are a group of volunteers and starting a new scheme in our community. Your site provided us with helpful information to work on. You’ve performed an impressive task and our whole group will probably be thankful to you.|

  160. Very good blog you have here but I was wanting to know if you knew of any message boards that cover the same topics talked about here? I’d really like to be a part of community where I can get feed-back from other experienced people that share the same interest. If you have any suggestions, please let me know. Appreciate it!|

  164. I am extremely impressed with your writing skills and also with the layout on your weblog. Is this a paid theme or did you customize it yourself? Either way keep up the nice quality writing, it is rare to see a great blog like this one today.|

  172. My brother suggested I would possibly like this blog. He was once entirely right. This submit truly made my day. You cann’t consider simply how much time I had spent for this info! Thank you!|

  174. Usually I don’t learn post on blogs, but I would like to say that this write-up very compelled me to take a look at and do so! Your writing taste has been surprised me. Thank you, very great article.|

  176. This design is wicked! You certainly know how to keep a reader entertained. Between your wit and your videos, I was almost moved to start my own blog (well, almost…HaHa!) Excellent job. I really loved what you had to say, and more than that, how you presented it. Too cool!|

  179. My programmer is trying to persuade me to move to .net from PHP. I have always disliked the idea because of the costs. But he’s tryiong none the less. I’ve been using WordPress on a variety of websites for about a year and am nervous about switching to another platform. I have heard excellent things about blogengine.net. Is there a way I can import all my wordpress posts into it? Any kind of help would be greatly appreciated!|

  182. Hey there! I know this is kinda off topic but I was wondering if you knew where I could find a captcha plugin for my comment form? I’m using the same blog platform as yours and I’m having problems finding one? Thanks a lot!|

  183. Hey I know this is off topic but I was wondering if you knew of any widgets I could add to my blog that automatically tweet my newest twitter updates. I’ve been looking for a plug-in like this for quite some time and was hoping maybe you would have some experience with something like this. Please let me know if you run into anything. I truly enjoy reading your blog and I look forward to your new updates.|

  233. latisse beard [url=https://topbimatoprost.com/#]how to get latisse prescription [/url] latisse bimatoprost ophthalmic solution 0.03 amazon how to get prescription for latisse

  235. information about zanaflex [url=http://topzanaflex.com/#]12 mg zanaflex [/url] zanaflex cause false positive for alcohol what other medications can be used instead of zanaflex

  416. Do you have a spam problem on this blog; I also am a blogger, and I was wondering your situation;
    many of us have created some nice procedures and we are looking to trade methods with
    others, be sure to shoot me an email if interested.

    My page :: tracfone coupon

Leave a Reply

Your email address will not be published.