eetimes
Publikohen historia e panjohur të klerikut dhe intelektualit të famshëm nga qyteti i Shkodrës, Hafiz Ali Tari i cili pasi ishte diplomuar për Filozofi dhe Jurisprudencë Islame në Universitetin “Al-Azhar” të Kajros, për shumë vite me rradhë shërbeu në vëndlindjen e tij në Shkodër, ku në periudhën e pushtimit të vëndit, ai mbajti një fjalim në Kinema “Rozafat” mbi rrezikun që vinte prej ideologjisë komuniste. Fjala e panjohur e Hafiz Aliut në varrimin e Padër Gjergj Fishtës më 31 dhjetor 1940 dhe dëshmitë e Nexhmi Bushatit, Caf Jonuzit e Konrad Gjolajt lidhur me jetën dhe persekutimin e Hafiz Aliut nga regjimi komunist i Enver Hoxhës ku ai vuajti 20 vjet burg
Të flasësh për jetën dhe veprimtarinë e Hafiz Ali Krajës, duhen orë dhe ditë të tëra, ashtu siç duhen edhe volume të tëra për të përshkruar aktivitetin e atij burri të madh të qytetit të Shkodrës. Hafiz Aliu ishte një figurë e madhe, i paisur me dije dhe me kulturë, i kthjellët në mendime dhe tepër i qartë në misionin e tij fisnik që i kishte vënë vehtes. Ai ishte gojë-mjaltë, rrezatonte një mirësi të thellë dhe mjaft i dashur e i respektuar me të gjithë njerëzit pa dallim feje, krahine e bindje politike. Por krahas këtyre virtuteve tepër të larta që gëzonte Hafiz Aliu, ai gjithashtu ishte një armik i papajtueshëm dhe hasëm i përjetshëm me të keqen, e në veçanti ajo që e dallonte nga të tjerat, ishte një armik i betuar i doktrinës komuniste”. Njeriu që flet dhe dëshmon ekskluzivisht për Memorie.al, është studjuesi shkodran, Nexhmi Bushati që rrjedh nga një familje mjaft e njohur dhe e perskutuar gjatë periudhës së regjimit komunist të Enver Hoxhës, i cili rrëfen mbi klerikun dhe intelektualin e famshëm myslyman nga qyteti i Shkodrës, Hafiz Ali Tari që veç të tjerash është tepër i njohur edhe për fjalimin e tij brilant mbi varrin e Padër Gjergj Fishtës në 31 dhjetorin e vitit 1940.
Hafiz Aliu, student në Kajro
Hafiz Aliu u lind në vitin 1900 në qytetin e Shkodrës në një familje mjaft të njohur për traditat atdhetare dhe devocionin ndaj besimit islam. Lidhur me shkollimin e Hafiz Aliut dhe më pas kthimin e tij në qytetin e Shkodrës, Nexhmi Bushati dëshmon: “Mësimet e para të shkollës fillore dhe më pas ato të shkollës së mesme, Hafiz Ali Tari i mori në vëndlindjen e tij, në qytetin e Shkodrës dhe në atë kohë atë e kishte nën kujdestari Hafiz Ismail Hakiu. Nga ky klerik i famshëm myslyman që ishte mjaft i njohur jo vetëm në qytetin e Shkodrës, por edhe në të gjithë Shqipërinë, Hafiz Aliu mori mësimet e para të besimit islam. Po kështu përveç Hafiz Ismail Hakiut, prej të cilit ai mësoi dhe përfitoi shumë, Ali Tari kishte kontakte të vazhdueshme edhe me klerikë të tjerë të besimit islam mjaft të ditur që shërbenin në atë qytet, si Sali Efendi Myftija, Sheh Ali Kruja, Hafiz Musa Dërguti, Haxhi Muhamet Begteshi etj. Duke qenë se Ali Tari që në atë moshë kishte një adhurim të veçantë për fenë islame, gjë e cila shkonte deri në veneracion, Hafiz Ismail Hakiu e ndihmoi dhe i hapi rrugën atij që të shkollohej në një nga universitetet më të famshëm të teologjisë, në “Al-Azhar” të Kajros në Egjypt. Studimet në atë universitet të njohur dhe me famë të madhe ku mësonin me qindra studentë të besimit islam nga e gjithë bota, Hafiz Aliu i përfundoi me rezultate të shkëlqyera në vitin 1924 duke u diplomuar për Filozofi Islame. Po kështu gjatë asaj periudhe që ndoqi studimet teologjike, Hafiz Aliu paralelisht studjoi edhe u diplomua edhe për Jurisprudencë Islame. Pas mbarimit të studimeve në atë universitet, ai u pais edhe më shumë jo vetëm me dituritë për fenë islame, por edhe me një kulturë të përgjithshme e sidomos në përvetësimin e disa gjuhëve të huaja. Kështu gjatë atyre viteve ai mundi të përvetësonte në mënyrë të shkëlqyer gjashtë gjuhë të huaja, nga të cilat tre orientale: arabisht, turqisht dhe persisht, që i fliste dhe i shkruante njëlloj si gjuhën e tij, shqipen. Përvetësimi i këtyre gjuhëve në mënyrë perfekte, u harmonizua me vullnetin e madh që ai kishte dhe i dha mundësinë e i hapi rrugën Hafiz Aliut, që në të ardhen ai të studjonte akoma dhe më shumë në fushën e studimeve teologjike, të cilave u kishte kushtuar jetën e tij”, kujton Nexhmi Bushati lidhur me shkollimin e klerikut shkodran të besimit myslyman, Hafiz Ali Tarit
Hafiz Aliu në Shkodër
Pas diplomimit në Kajro, në vitin 1924 Hafiz Ali Tari u kthye në Shqipëri duke u emëruar në vëndlindjen e tij në qytetin e Shkodrës. Gjatë gjithë asaj kohe që shërbeu në atë qytet, Hafiz Aliu vuri të gjitha energjitë e tija në shërbim të banorëve jo vetëm të qytetit, por edhe të fshatrave të besimit myslyman në të gjithë qarkun. Lidhur me fillimet e para të karrierës fetare të Hafiz Ali Tarit, Nexhmi Bushati dëshmon: “Hafiz Ali Tari bënte zbërthimin dhe komentimin e verseteve Kur’anore dhe të hadit’heve të Profetit Muhamed (A.S.) të cilat ua trasmetonte të gjithë besimtarëve, duke arritur që të depërtonte në thellësitë e shpirtit të tyre, si në xhaminë e Plumbit, Fushë-Çelë, në xhaminë e vjetër të Parrucës etj, si dhe në disa fshtra si Grizhë, Grudë-fushë, Gruemirë etj., dhe vaset që ai jepte, ishin të planifikuara sipas një grafiku nga kryemyftinia e Shkodrës. Shpesh herë në shërbesat fetare që bënte Hafiz Aliu nëpër fshtarat e ndryshëm të besimit islam, atë e shoqëronte edhe Hafiz Sali Efendi Myftinë dhe ata të dy nuk i ndiqnin vetëm besimtarët nga shtresat e varfëra të popullsisë së atyre zonave, por edhe ato të shtresave të pasura dhe kryesisht intelektualët. Tek ato shtresa shoqërore, Hafiz Aliu gëzonte një popullaritet të madh me respekt e simpati, sepse ata shihnin tek ai hoxhë një personalitet tepër të aftë për ti shërbyer islamit dhe atdheut të tij me të gjithë kapacitetet e tija. Kjo vërtetohet edhe me faktin shumë kuptimplotë, që ka të bëjë me propozimin që iu bë Hafiz Aliut nga Komuniteti Myslyman i Shqipërisë me qëndër në Tiranë, i cili kërkoi ta emëronte atë në postin e Myftiut të Durrësit dhe gjithashtu të drejtonte revistën “Zani i Naltë”
Por megjithë dashamirësinë e Komunitetit Myslyman, Hafiz Ali Tari nuk pranoi që të shërbente në ato detyra që i’u ngarkuan, pasi ai i kishte vënë vehtes si qëllim që të shërbente dhe të jepte kontributin e tij maksimal aty ku feja e atdheu kishin më shumë nevojë”, shprehet studjuesi Bushati, lidhur me fillimet e para të Hafiz Aliut në shërbesat fetare që i mbante në qytetin dhe fshatrat e Shkodrës si dhe përkushtimin e vendosmërinë e tij për t’u shërbyer atyre njerëzve të thjeshtë dhe besimtarë të devotshëm.
Fjala e Hafiz Ali Krajës mbi varrin e Fishtës
“Poet Kombëtar, Patër Gjergj! Kur nji orator, tue dasht me folë mbi veprat Tueja, rrin shtag, hutohet, pse jan shum, janë të mëdhaja edhe të madhënueshme, aq sa është e vështirë me caktue se mbi të cilën aso veprash duhet të flitet. Vepra Yte o Poet, ka për të formue një faqe të të shkëlqyeshme në historinë politike të kombit shqiptar, pse me aktivitetin, qi ke zhvillue ndër konferencat politike ndërkombëtare, nuk ke tjetër veçse me i sigurue kombit t’onë të drejta që ai ka jetike e si ma i vjetri komb në Ballkan. Shkrimtarët e ardhshëm të historisë shqiptare jetën politke tanden do ta gjykojnë në bazë të ”Lahutës së Malcisë” Kryevepra jote monumentale.
Të jesh i bindun, o Poet i Madh se Shqyptari me “Lahutën e Malcisë” ka për të qenë gjithmonë kryenaltë si janë Helenët me Iliadën e Persjanët me Shahnamen, mbasi Ti, me atë vepër të naltë i ke njoftue botës së qytetnueme psihikën e karakteristikat ma të ndieshmet e popullit shqiptar. Sot, djelmnia intelektuale me Lahutën Tande në dorë të nep besën shqiptare, tue, t’u betues se idealin Tand të naltë që shprehe për kombësin shqyptar, do ta ruejm e do ta mbajnë si gja të shtrenjtë morale. Gjithashtu edhe populli mbarë, i fushavet e i malevet, anë e kand në Shqypni sot të nep besën se lahuta e jote në shpirtin e tyne do të sundojë sa të jenë stinë e mote.
Trima, gra, djelm e varza me fjalën shqiptare të napin besën, se vëllaznimin kombëtar, qi Ti çfaqe në Lahutën, do ta mbajnë me forcën ma të madhe. Mbreti Perandor e Duçja i Fashizmit, e çmuene vlerën e madhe tanden, tue t’emnue anëtar të Akademis ma të naltë të Perandorisë romane. Me këtë rast ti u njofte një personalitet botnuer, u bane shoq me Markezin e vehtje tjera të botës kulturale, veçanërisht t’Evropës Oksidentale. Me ty, Patër Gjergj, Kombi shqyptar mburret, naltësohet edhe madhënohet para popujve të tjerë, prandaj sot krejt populli shqiptar të përulet, djelmnia intelektuale vajton humbjen Tande e me lot ndër faqe të përcjell me mallënjim e dhimbje në jetën e pasosme”
